Un multimillonario dono dunha farmacéutica doa parte do seu patrimonio a un hospital tras perder ao seu pai, enfermo de Alzheimer. Para o hospital, esta noticia incríbel permite mellorar as instalacións, facéndoas máis eficientes e, o máis importante, sen dar nada a cambio. Só un médico ve algo raro detrás dunha doazón tan xenerosa e aparentemente altruísta. Como é posíbel que un empresario multimillonario regale os seus cartos? Non se equivoca. Ao tempo, todas as decisións teñen que pasar polo millonario, decidindo a quen curar segundo os gastos que supoña, esixindo que se proben os medicamentos da súa farmacéutica e despedindo a traballadoras –entre elas a este médico– por non estar de acordo coa procura do máximo beneficio no canto de velar polos enfermos.

O multimillonario Edward Vogler e o doutor Gregory House son dúas personaxes da coñecida serie House M.D. Con todo, en Galiza acontece algo non moi diferente que non ten nada de ficción. Estamos a ser testemuñas dunha privatización lenta –mais implacábel– da sanidade pública que podería rematar con décadas de loita a prol dunha sanidade universal.

“Imos cara a unha sanidade ‘yankee’ na que a promoción da saúde non importa”
Pablo Santiago

A historia da sanidade en Galiza

A sanidade pública no estado español non ten nin medio século de existencia mais neste tempo chegou a ser unha das mellores do mundo. En 1986, a Ley General de Sanidad e o Sistema Nacional de Salud (SNS) modernizaron uns hospitais obsoletos, froito da ditadura, e melloraron a atención coa creación dos centros de saúde e da atención primaria.

En Galiza, coa chegada do PP á Xunta nos anos 90, a sanidade universal e gratuíta comezou o seu declive, sendo atacada desde o poder coa escusa de non ser sustentábel, con medidas de corte privatizador. No blogue Pavillón de Repouso, Pablo Vaamonde, médico e fundador da revista Cadernos de Atención Primaria, denuncia este ataque. “Hai unha estratexia internacional para converter a sanidade nunha parcela de negocio. Desde o FMI, o BCE ou o poderoso Club Bilderberg, os poderes económicos teñen a mirada posta sobre o SNS e manobran para facerse con el. No Estado hai plataformas (FAES, SEDISA, Club Gertech) que repiten as falacias neoliberais (recollidas no Informe Abril en 1992): que a sanidade pública é insostíbel, que a xestión privada é máis eficiente e que a financiación debe ser pública mais a provisión dos servizos debe ser privada”.

Con todo, a sanidade pública é sostíbel e, para moitas, o problema son os recortes e o mal uso do orzamento que se fai desde moitos gobernos. O PP de Núñez Feijóo é dos que semellan crer nesa falsa falta de solvencia, malia erixirse coma defensor do sistema público e de culpar da situación a “críticos destrutivos da esquerda”. Feijóo foi responsábel do Sergas nos 90, cando se leva a cabo un dos primeiros intentos privatizadores —as fundacións— que remataron ‘rescatadas’ con diñeiro público. Desde a súa chegada á presidencia da Xunta, Feijóo está a contribuír a un constante deterioro do sistema, lexislando a favor dos intereses privados. Un exemplo é a nova Lei Galega de Saúde, que supón para moitas un retroceso implacábel, mais non o único. Son exemplos disto a paralización de hospitais públicos como o de Vigo, transformado nun hospital semiprivado xestionado pola multinacional Concessia; a paralización do Plan de Mellora de Atención Primaria, que rematou tamén coa autonomía na xestión nesta especialidade; ou a Instrución 1/2018, que deriva pacientes a hospitais privados e castiga a quen se nega.

O 9 de xaneiro unha manifestación percorreu as rúas de Compostela na defensa dunhas urxencias sanitarias dignas. Pablo Santiago

Redución orzamentaria, recortes de persoal, desaparición de áreas sanitarias —que acentúa o problema demográfico—, colapsos en urxencias provocados polo deterioro da atención primaria... Nin rastro dunha política sanitaria a favor dos pacientes, que sofren de maiores listas de espera e dunha peor calidade na súa atención. Os PAC de diferentes áreas sanitarias levan meses de protestas ante a falta de persoal, causa da morte dunha persoa no PAC d’A Estrada en agosto.

En canto aos complexos hospitalarios, o Complexo Hospitalario Universitario de Santiago (CHUS), baixo a xerencia de Eloina Núñez –curmá de Feijóo– desde o ano pasado, é un exemplo do que está a pasar na sanidade galega: tanto pola infiltración de empresas como por verse afectado polas políticas do PP.

medtronic, con voz e voto no CHUS

Medtronic, empresa estadounidense de tecnoloxía, servizos e solucións médicas, é unha das maiores empresas adicadas a este ámbito. Segundo o libro A saúde como negocio, coordinado por Vaamonde e coa participación do voceiro de SOS Sanidade Pública de Galiza, Manuel Martín, Medtronic está “vinculada ao capital risco, á industria farmacéutica e á industria da alimentación”. Ademais, o libro recolle que forman parte do consello de administración de Medtronic o xerente do grupo estadounidense Apollo –beneficiado por Feijoo coa adxudicación de EVO Banco (Novagalicia)– e o Director Xeral de Trexton, empresa mundial de aeronaves –incluíndo avións de guerra–. Por outra banda, é socia da Sociedade Española de Cardioloxía.

Medtronic entrou con éxito en bolsa en 1985, mais en 2008 tiña perdas millonarias. Segundo unha investigación do Consorcio Internacional de Xornalistas (ICIJ), “tivo que pagar 6700 millóns de dólares para resolver querelas xudiciais de 20.000 pacientes entre 2008 e 2017” xa que que os seus produtos “están relacionados coa morte de 9300 persoas e coas lesións de 292.000”. De feito, no Estado español, unha bomba de insulina desta multinacional, a Minimed 640G, foi retirada do mercado tras un aviso de mal funcionamento da Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios.

En 2014, os autores de A saúde como negocio xa advertían que Medtronic levaba anos interesada en entrar na sanidade do estado español, concretamente na área cardiovascular, por estratexia empresarial. Malia o seu historial de erros e mala praxe entraron na sanidade catalá no 2015, e no ano 2016 logrou un convenio co Sergas, precisamente na área cardiovascular. Mais, a diferencia do caso catalán, a Xunta ocultou as cláusulas do acordo.

Non é a gripe, son os recortes
Marcos Pérez Pena

Malia o seu historial de erros e mala praxe entraron na sanidade catalá no 2015, e no ano 2016 logrou un convenio co Sergas, precisamente na área cardiovascular. Solicitamos ver o acordo e a Consellería de Sanidade rexeitouno alegando que había segredos “vinculados á propiedade industrial”, denuncia Fernando Abraldes, da Asociación de Pacientes do CHUS. “Fixemos un recurso ante a Valedora do Pobo e deunos a razón. Medtronic contestou que non tiña ningún problema e tiveron que darnos a información. A Xunta foi máis opaca que a propia empresa”. Abraldes di que a Xunta non quería revelar o contido deses convenios polo alcance que ten a intervención sobre a sanidade pública por parte do sector privado e das multinacionais de instrumentos e software sanitarios.

Finalmente, os traballadores do CHUS tiveron aceso ao convenio, mais a información é pouco precisa. Para Fernando Abraldes, o perigo está en darlle tanto poder a unha empresa privada dentro dun hospital público. “Sorprende que a administración pública dea tal capacidade de intervención a unha multinacional americana a través de convenios que non requiren de concorrencia nin ningún requisito previo, nin acreditación de competencias, nin solvencia económica ou profesional... nada. Se os elementos que forman parte do convenio se fixeran mediante un procedemento público no que se permitira concorrencia, os problemas de Medtronic no pasado poderían ser motivos de exclusión do procedemento de contratación”.

Ilustración: Miguel Peralta.

Por outra banda, o acordo de “colaboración”, sen intercambio económico (0 euros), evidencia que a empresa obterá algún outro tipo de beneficio co acordo. “No convenio Medtronic deixa claro cal é o seu obxectivo para o futuro: que os produtos que ofrezan ao mercado teñan un valor engadido ao estar avalados por hospitais públicos. Non é o mesmo ter un instrumento de control remoto para persoas con dificuldades cardíacas, testado nun hospital público que diga que funciona perfectamente, a non telo. Con ese aval, gañas unha posición predominante no mercado”, denuncia Abraldes. Prodúcese ademais “unha dependencia tecnolóxica cara a esta empresa, que implica que cando o hospital precise calquera compoñente, a quen ten que recorrer é a Medtronic”. Abraldes recorda tamén que Medtronic está a utilizar o patrimonio público, os medios técnicos do CHUS, o persoal do Sergas e aos pacientes para testar os produtos con liberdade.

Ademais, Medtronic ten presenza física nas áreas de cardioloxía destes hospitais e no dixestivo de Lugo, con asesores que controlan o que pasa no hospital e o cumprimento do acordo. Para Fernando Abraldes “este é o verdadeiro cabalo de Troia da sanidade; hai outros xeitos de privatizar mais isto ten unha implicación de tal calibre que quedamos moi alarmados. Incluso se prevé que os plans de formación do persoal –sobre todo médicos residentes– corran a cargo de Medtronic, e tamén a utilización dos seus elementos técnicos. É incrible”. 

A privatización desde abaixo

A perda de personal nos Puntos de Atención Continuada (PAC) e a falta de recursos na atención primaria por mor dos recortes deterioraron a atención aos pacientes, chegando ás 60 consultas ao día, segundo denunciaron varios profesionais. Ante unha atención primaria masificada, moita xente acaba buscando resposta nas urxencias.

“Hai listas de espera de dez días. A xente busca a atención onde lla poidan proporcionar no momento” afirma María Míguez, da Asociación Galega de Médicos e médica do PAC de Santiago, para quen a situación é insostíbel. “Se a atención primaria tivera os medios e o persoal precisos, moitas urxencias e domicilios que cubrimos os PAC, serían resoltos na atención ordinaria e reducirían a carga de traballo”. 

A manifestación foi encabezada polos xefes dos centros de saúde de Vigo que demitiron a comezos de decembro. Raúl Novoa González

As traballadoras dos PAC reivindican desde hai meses á Consellería once melloras nas súas condicións. “É un chiste, concederon a menos importante das reivindicacións que tiñamos”, di Marisé López, tamén médica do PAC. “É unha burla cara o noso traballo. Nin sequera convocaron ao comité de folga”. María Míguez engade: “din que os centros están suficientemente dotados e que non o consideran importante, mais tiñan que verse eles no momento dunha urxencia cunha persoa soa para atendela. O outro día en Vigo, unha médica estaba soa e tivo que pedir axuda ás persoas que estaban na sala de espera. Este sábado en Santiago, por exemplo, entraron case 50 persoas nunha hora”.

Marisé e María coinciden en que a intención é privatizar alegando que a sanidade pública non cumpre e que a privada é mellor. “No noso PAC privatizaron o almacén e agora é un desastre. As gasas, por exemplo, son dun material malísimo, ou as luvas, que se gastan moitísimo e non fan a súa función. Moitas veces deciden eles o que fai e non fai falta... Por exemplo co Urbason –que é un corticoide básico en moitos tratamentos– atopámonos con que case non hai porque no almacén din que non é necesario ou que gastamos moito”.

Peche de 24h para denunciar a situación nos PAC
Pablo Santiago ,  Elena Martín

Ao colapso nos PAC súmaselle a falta de persoal nas urxencias dos hospitais, facendo que a situación sexa aínda peor. “Desde 2010 a 2019 en Urxencias houbo que ampliar espazos con padiolas, boxes ou cubículos sen aumentar o persoal. Estamos reclamando persoal para atender eses espazos”, di Camilo Agulleiro, da Comisión de Centro do CHUS. “Non reclamamos unha subida retributiva, reclamamos máis persoal para tratar aos pacientes con celeridade, para non saturar Urxencias”.

A manifestación foi convocada pola Comisión de Centro do CHUS. Pablo Santiago

Ante a situación desesperada nas Urxencias, a Xunta e o Sergas alegan que non hai persoal suficiente para cubrir as baixas e as xubilacións, dicindo ademais que a xente nova prefire marchar a quedarse en Galiza. “Isto é mentira”, denuncia Agulleiro. “Cando se convoca unha OPE en Galiza para prazas estábeis, preséntase moitísima xente e incluso vén xente doutras comunidades. Agora os médicos cando rematan o MIR están con contratos día a día cambiando de centro, polo que acaban por marchar a outro sitio cunha maior estabilidade”.

Compostela mobilízase por unhas urxencias dignas
David M. Sobrino Platas

Fernando Abraldes cre que o problema é “querer incrementar a produtividade co mesmo volume de persoal, que non é posíbel. Ao final, os pacientes son as vítimas, vendo a súa saúde deteriorada e permanecendo nos corredores e despois morrendo a última hora nun cubículo porque non te atenderon antes”, en referencia ás dúas persoas mortas nas Urxencias do CHUS en xaneiro.

A situación está chegando ao punto de cuestionar a universalidade e gratuidade da sanidade pública. Con todo, e parafraseando á Doctora Cuddy —da serie House M.D.—, a solución pasa polas nosas mans. “Se facedes todo o que Vogler di porque tedes medo de que marche cos seus cartos, entón el ten razón, é o voso dono. Pero aínda podedes escoller. E probabelmente sexa a última vez que poderedes facelo”.

https://www.elsaltodiario.com/sanidad-publica/colapso-sanidade-publica-medtronic