Trátase, como tantas outras, dunha falsidade que se desmente facilmente co coñecemento elemental dos procesos económicos e cos datos. Pero que, a base de repetirse miles de veces, terminou por converterse nun credo que a xente asume e que, grazas a iso, permite impoñer as políticas económicas que benefician a outros.
 
Cando se consegue que a xente crea que a débeda tan elevada se xerou pola súa culpa, debido ao seu comportamento irresponsable, pódense xa impoñer medidas correctivas "de austeridade" e recorte nos gastos sen que os seus beneficiarios protesten, ou polo menos sen que o fagan suficiente ou convencidamente, pois están convencidos de que deben expiar a súa culpa.
 
A trampa é clara: uns (os acredores) xeran a débeda no seu beneficio pero fan crer aos debedores que estes últimos son os responsables dela, e así poden impoñerlles máis facilmente as condicións que aseguren o pago, multiplicado polos intereses, da débeda. E a trampa é tan antiga que a palabra "débeda" significa tamén "culpa" en moitas linguas. Para Nietzsche o propio concepto de culpa procede do "ter débeda": o debedor sempre é culpable.
 
Os datos, como dixen, mostran claramente que son precisamente os gobernos máis á dereita os que multiplican a débeda mentres que os de centro-esquerda adoitan ser os que teñen que dedicarse a reducila. E a proba máis evidente de que son as políticas máis liberais as que aumentan a débeda tense simplemente comprobando que o seu maior incremento histórico produciuse precisamente desde os anos 80 do século pasado cando comezaron a impoñerse xeneralizadamente.
 
O caso de Estados Unidos é paradigmático. O pai da revolución conservadora que impulsou o neoliberalismo, Ronald Reagan, chegou á presidencia dicindo que a débeda estaba fóra de control, cando en realidade se atopaba no nivel máis baixo dos últimos 50 anos. Pero o que ocorreu foi que baixo o seu mandato e o seguinte de Bush pai a débeda disparouse como nunca antes, volveu baixar coa presidencia demócrata de Clinton e novamente subiu con Bush fillo. E algo parecido pódese dicir coa inxente débeda que os países máis atrasados acumularon baixo gobernos de dereita ou extrema dereita a partir dos anos 80.
 
A banca internacional, da man da CIA, impulsou golpes de estado para impoñer a ditadores civís ou militares cuxa primeira e principal tarefa consistía en subscribir préstamos multimillonarios (moitos dos cales nin sequera chegaban aos seus países). As auditorías que se realizaron anos despois nalgúns lugares demostraron que ese endebedamento foi un auténtico crime contra os seus pobos, unha débeda ilexítima e tramposa que as grandes potencias e os poderes financeiros non teñen a vergoña de recoñecer como tal.
 
En España estamos a ver nestes últimos anos que sucede algo parecido. Os concellos máis endebedados son precisamente os do Partido Popular e cando chegaron partidos ou coalicións de centro-esquerda teñen que se dedicar a reducila con enorme esforzo.
 
Díxose ata a saciedade que o problema de débeda que agora ten a economía española débese a que antes da crise a xente corrente vivía "por encima das súas posibilidades" pero os datos tamén contradin esa idea. Segundo os do Banco de España, en 2008 ás familias correspondíalle o 25% da débeda total e o 35% da débeda non financeira (excluída a dos bancos, é dicir, só a das familias, a do sector público e a das empresas non financeiras). Ás empresas non financeiras, o 33% da total e o 47% da non financeira. Ao sector público o 11,8 % da total e o 16% da non financeira e ás entidades financeiras, o 30,3% da total. E, ademais, o 49,1% das familias e o 83,5% do 20% con menos ingreso non estaban endebedadas. E a maioría das familias (73,4%) con menos renda (40%) só tiñan naquel ano a débeda correspondente á súa vivenda habitual.
 
En contra do que se quere facer crer, as familias e as persoas correntes, ou as pequenas e medianas empresas, non son as adictas á débeda, e endebedarse non é o que buscan os partidos políticos máis progresistas. Todo o contrario, son eles quen sofren a débeda como o que é, unha escravitude resultado da desigualdade e das políticas de creación artificial de escaseza e de baixos ingresos.
 
A razón de por que a débeda é tan elevada en todas as economías é outra, dobre e ben clara. Por unha banda, porque é o negocio da banca e esta ten suficiente poder como para impoñer un modelo xeneralizado de crecemento económico impulsado pola débeda para garantir e aumentar os seus beneficios. E, por outro, por mor dos intereses que a multiplican sen cesar.
 
Grazas ás normas que regulan o sistema bancario desde hai décadas, a banca ten o privilexio de poder dar préstamos creando o diñeiro que presta desde a nada, é dicir, sen telo previamente. E é obvio que un privilexio como este non o desperdicia, senón que o utiliza á máxima potencia.
 
Se o negocio da banca é dar préstamos (se só recibise depósitos arruinaríase) e o que busca é aumentar o seu beneficio, o que ten que facer é crear débeda constantemente. Para iso utiliza o seu poder, que é enorme precisamente por ese mesmo privilexio, para impoñer as políticas que restrinxen o ingreso e que obrigan a endebedarse constantemente, ou que implican modos de vida (vivendas en propiedade) que necesitan financiamento externo, ou para corromper aos políticos e obrigalos a realizar gastos cuantiosos, sexan necesarios ou non pero que deben financiarse co seu crédito.
 
Quen é adicto á débeda é a banca porque esa é a fonte das súas ganancias e do seu impresionante poder, non só financeiro, senón tamén mediático, cultural e político.
 
A segunda razón que fai que a débeda se multiplique é o interese.
O diñeiro que un banco central ou un banco comercial dá en préstamo vén, como dixen, da nada. Por iso os bancos centrais poden prestar ao 0% aos bancos privados, como igual podería facer un banco privado ou comercial (outra cousa é que o interese se utilice como incentivo ou desincentivo na vida económica). Pero estes últimos préstano ao interese máis alto que poden e, ademais, con fórmulas de interese composto que multiplican a débeda en pouco tempo: unha ao 7% duplícase en dez anos, por exemplo.
 
Os datos que mostran o peso dos intereses na débeda total son abafadores. De cada 100 euros de débeda pública acumulada no conxunto da UE-28 de 1995 ata finais de 2015, máis da metade (57,6 euros) corresponden a intereses, na eurozona 60,5 euros e en España 61,4 nese mesmo período.
 
Cando se nos di que hai que salvar aos bancos, o que se quere dicir é que hai que crear as condicións que lles permitan seguir creando débeda. E é precisamente por iso que nestes últimos anos en que se foron rescatando con inmensas cantidades de diñeiro público (que obrigaron a endebedarse aínda máis aos Estados) o que ocorreu é que a débeda volveu a crecer espectacularmente. Lóxico: un banco rescatado é o que de novo comeza a xerar débeda.
 
Dicíannos que había que impoñer as políticas de recortes para que baixase a débeda pero o que se buscaba era xusto todo o contrario: reducir a capacidade de xerar ingreso propio para que os bancos volvesen prestar e a crear débeda. Por iso en 2015 había en Europa cinco billóns máis de débeda pública que en 2007, e 2,4 billóns máis que en 2010. E por iso a débeda total aumentou en 57 billóns de dólares en todo o mundo desde 2007 a mediados de 2016, e a dos Estados pasou de 26 billóns de dólares a 56,5 billóns nese mesmo período.
 
A proba do engano é que a débeda subise desa maneira xustamente no período de aplicación de políticas de recortes sociais e rescate á banca xustificadas como as imprescindibles para diminuíla.
 
Zona Crítica