O presidente do Eurogrupo, o socialdemócrata holandés, Jeroen René Victor Anton Dijsselbloem, afirmou o pasado luns, na reunión desa camarilla que manexa de facto a Unión Europea, que os países do norte de Europa mostraran a súa “solidariedade cos países en crise”, o que el, como socialdemócrata, consideraba “extremadamente importante”, para engadir a continuación: “quen esixe solidariedade tamén ten obrigacións. Non podo gastarme todo o meu diñeiro en licor e mulleres e a continuación pedir axuda. Este principio aplícase a nivel persoal, local, nacional e mesmo a nivel europeo”.
 
Sería tentador criticar ao señor Dijsselbloem partindo da famosa tese de Max Weber da ética protestante e o espírito do capitalismo, á mantenta desa ideoloxía da austeridade, que remite as recompensas polos axustes neste val de bágoas á “xustiza eterna”, como diría Edmund Burke. Pero resulta que este político patético estudou en colexios católicos (niso parécese ao reaccionario Burke), así que merece a pena explorar de que economista defunto é prisioneiro. Ata agora estabamos afeitos a que os socialdemócratas, no seu particular descenso aos infernos do progresivo afundimento electoral, tomasen como referente ás iconas dos neoliberais, como o pobre Adam Smith, que nunca dixo o que adoitan afirmar del os analfabetos que xamais o leron. Smith, que considerou o sistema de liberdade “perfecta” como unha mera “Utopía”, e foi un defensor dos pobres e os traballadores (“ningunha sociedade pode ser florecente e feliz se a maior parte dos seus membros é pobre e miserable”), chegou a afirmar que os altos salarios alentan entre os traballadores a “confortable esperanza de mellorar a súa condición e de terminar os seus días quizais en paz e plenitude” (aquí na terra e non no ceo); e vale lembrar, agora que hai eleccións á patronal, que para Smith a produtividade elévase se se trata ben aos traballadores (“os salarios son o estímulo do esforzo, que, como calquera outra calidade humana, mellora en proporción ao incentivo que recibe”) e, por tanto, funciona exactamente ao revés da fábula neoliberal sobre os salarios como resultado da produtividade, o que, dito sexa de paso, é incoherente co conto dos Garicano e compañía de que a economía trata de incentivos.
 
Sen dúbida, o señor Dijsselbloem, como especialista en economía agraria, debeu coñecer o pensamento do reverendo T. Robert Malthus, famoso polas súas críticas á política social do goberno da súa época, que tentou frear o ascenso das ideas radicais no Reino Unido (por contaxio da Revolución francesa), xeneralizando algunhas medidas de axuda aos pobres adiantadas a nivel local no sur do país (o chamado sistema de Speenhamland). Toda esta masa de poboación de pobres e parados estacionais, que Malthus interpretou como froito do puro azar (eran os que chegaron tarde ao “banquete da natureza”), eludindo convenientemente o proceso de desposesión que sufriran coas privatizacións do momento, foi contemplada por este economista da mesma maneira que hoxe nos ve aos países do sur de Europa o inefable Dijsselbloem coa súa retórica reaccionaria: nin sequera temos dereito a estar onde estamos, como lles pasou aos que chegaron tarde ao banquete da natureza do párroco Malthus.
 
Un dos economistas máis lúcidos de todos os tempos, Albert Hirschman, escribiu un marabilloso ensaio sobre figuras retóricas ás que recorren sistematicamente os políticos conservadores para convencernos de que non somos os mellores xuíces dos nosos propios intereses. Esas figuras son as que utilizou Malthus para demoler o proxecto de lei de axudas aos pobres que presentou o goberno do Reino Unido en 1796 ao Parlamento: a tese do efecto perverso (axudar aos pobres xeraría máis miseria porque lles permitiría ter fillos a maior velocidade que o crecemento da produción agrícola), a tese da inutilidade (por tanto, axudar aos pobres non serviría de nada) e a tese do perigo, que é a que aquí nos interesa. Esta tese di que axudar aos pobres tería o efecto de que se acomodasen a vivir das axudas, e, no canto de aforrar sendo austeros, esgotasen eses fondos en bebedeiras “e libertinaxe”, ou sexa, o alcol e as mulleres do señor Dijsselbloem. Non sabemos se este socialdemócrata holandés, que responde perfectamente á definición que dos políticos deu Adam Smith (“ese animal insidioso e astuto cuxas recomendacións se orientan polas flutuacións momentáneas da realidade”), é consciente de ser prisioneiro de Malthus do que destila o seu “frenesí”, ou simplemente responde á outra parte da cita de Keynes coa que empecei este artigo e é outro “maniático da autoridade que oe voces no aire”.
 
O que sen dúbida se me ocorre como ensinanza desta penosa pero reveladora anécdota é que os alucinados socialdemócratas europeos deberían revisar urxentemente as súas referencias intelectuais. Malthus escribiu o seu Ensaio sobre a poboación (1798) non só contra o proxecto de axudas aos pobres do seu goberno, senón contra Thomas Paine, o creador da primeira proposta de Estado do benestar (Dereitos do home 1792) e da renda universal garantida e incondicional (Xustiza agraria, 1797). O señor Dijsselbloem debería botar unha ollada ás raíces intelectuais do seu partido (Partij van de Arbeid, que significa Partido do Traballo) salvo que lle pareza perfecto seguir cultivando ese último resultado electoral do pasado 15 de marzo polo cal os socialdemócratas holandeses pasaron do 24,8% dos votos e 38 deputados a 5,7% dos votos e 9 deputados. Tras este resultado o señor Dijsselbloem collerá a súa merecida porta xiratoria en agradecemento aos favores prestados.
 
Marx, que xa criticou ao Partido dos Socialdemócratas Alemáns antes de que nacese, dixo de Malthus que era o adorador das clases dirixentes, chamouno can sicofante (persoa que calumnia) e falou do seu cinismo sacerdotal e de que o home malthusiano (propenso ás bebedeiras e a libertinaxe) só existía no cerebro de Malthus. Sería moi fácil terminar este artigo dicindo que o señor Dijsselbloem responde perfectamente á descrición que fixo Marx de Malthus e da súa doutrina pestífera. Pero en realidade, o que me parece é que as declaracións do señor Dijsselbloem responden, por encima de todo, ao que Freud denominou o discurso do reprimido, aínda que nunca saberemos se iso é parecerse aos europeos do sur ou ao seu colega Geert Wilders, co que debería quedar para cambiar de perruqueiro. Que en paz descanse Dijsselbloem.
 
Rafael Domínguez
 
Librered