“Os xuízos rápidos por alcoholemia fanse en menos de 20 minutos. Pero aquí pode haber casos en que dúas horas non chegan, porque a materia é moi específica e complexa”, explica o xuíz, Miguel Filgueira, que nos seus 12 anos de experiencia en violencia machista comprobou o peso que a inxustiza social, a dependencia económica e a soidade teñen nesta secuela.
 
Unha das grandes trabas, relata Filgueira, é a demora dos informes forenses, fundamentais para tomar calquera decisión. Os saturados equipos do Instituto de Medicamento Legal de Galicia (Imelga), dependente da Xunta, tardan unha media de seis meses en emitir os seus ditames, unha dilación que impide regular situacións tan delicadas como a custodia dos fillos.
 
A xurista Inmaculada Montalbán, experta neste tipo de delitos, atribúe este asunto aos recortes de persoal nas Administracións públicas que se produciron desde 2008, cando estalou a crise. "Produciuse solapadamente o desmantelamento de equipos psicosociais non renovando contratos, amortizando prazas, e hoxe en día os órganos especializados en violencia teñen que esperar meses para obter un informe de valoración", admite.
 
Na Coruña, para os xuízos rápidos, estas probas dependeron durante moito tempo de que o único forense de garda que asiste ao resto de xulgados da cidade puidese facer un oco entre autopsia e autopsia. Ata que, pola súa propia iniciativa, o xulgado de violencia contra a muller, o único existente neste partido xudicial de 400.000 habitantes, empezou a enviar ás vítimas con cita previa á sede do Imelga, onde hai máis profesionais dispoñibles.
 
Os expedientes aquí sempre teñen rostro e está desencaixado. Alén das mesas sentan mulleres desesperadas, medorentas, desorientadas ou fuxidizas, algunhas acompañadas de nenos criados en fogares infernais, un mundo doloroso que multiplica a tensión e que os funcionarios atenden como poden, con boa vontade e pragmatismo. Deben resolver desde o regreso ao seu pobo dunha maltratada sen diñeiro cuxo marido foi directo ao calabozo ata o aloxamento dun agresor octoxenario separado por orde xudicial da súa parella.
 
E teñen que estar pendentes de que vítima e agresor non se crucen. Elas contan cunha minúscula sala na que refuxiarse e eles permanecen fóra, no hall do edificio, pero os funcionarios non poden baixar a garda ante a ameaza do imprevisible. “Algún encontro desagradable no último ano tivemos, pero non é o habitual”, sinala o xuíz. O xulgado de violencia de xénero da Coruña botou a andar en 2007 nun xélido cuchitril no que os funcionarios traballaban con abrigo e só podían separar á vítima do seu agresor meténdoa no cuarto de baño.
 
As vítimas non reciben atención psicolóxica nin social no propio xulgado, que acaba asumindo inevitablemente tarefas de información e asesoramento que non lle corresponden. “O funcionario de xustiza non está capacitado para ese labor e quítalle tempo para realizar o seu traballo”, critica Javier Fernández, do sindicato Alternativas na Xustiza. “Sen un equipo psicosocial no xulgado é máis fácil que a vítima se bote atrás e que finalmente non se atreva a denunciar, non declare ou non se afaste do agresor”.
 
O xuíz Filgueira avoga por mellorar a coordinación con outras Administracións para que as mulleres sexan arroupadas por psicólogos ou traballadores sociais desde o mesmo momento da intervención policial, de igual forma que reciben asistencia xurídica. “Hai moito por facer para optimizar os recursos que xa temos e coordinalos máis eficientemente”, apunta o titular deste xulgado coruñés que asume tanto causas penais como civís.
 
Unha muller con olleiras, engurruñada e de mirada esquiva entra no despacho do xuíz. Dous días antes a policía acudiu á súa casa por un altercado. Ela afirmou que recibira do seu marido insultos e un golpe que non deixou sinal. Hoxe acóllese ao seu dereito a non declarar contra el. O maxistrado preocúpase de que entenda as consecuencias da súa decisión, pero non pode ir máis aló, non pode condicionala. Dítase o sobresemento e ela regresa xunto ao seu esposo. “Ás veces isto queima”, suspira un dos traballadores.
 
El PAÍS