España ocupa tamén o cuarto lugar en canto á presenza de colexios concertados (privados sostidos por fondos públicos), que suman o 28% da oferta educativa estatal, tanto en Primaria como en Secundaria. O restante 3% estuda nun centro privado. Esta categoría replica a táboa da escola pública: Bélxica, Reino Unido e Malta son os países con máis escolas “privadas dependentes do Goberno”, como as denomina a Unión Europea, segundo se observa no gráfico elaborado por Statista, desagregado entre Primaria e Secundaria.
 
A escola concertada non é por tanto unha anomalía do sistema español. Podería selo a súa alta presenza, pero nin sequera é o país europeo que máis ten. Con todo, si que está enmarcada nun grupo de catro nacións, xunto ao tres xa referidas, que se sae moito da composición típica europea do sistema educativo. Mentres estes catro países non alcanzan un 70% de escola pública, o resto da UE dos 28 non baixa do 80%. A media europea é dun 81% de escola pública, 13% de concertada (en cada país coas súas características) e 6% de privada.
 
O 60%, en mans da igrexa
O debate sobre escola concertada si ou non é recorrente en España. Estes centros xurdiron a mediados dos anos 80, cando tras a ditadura o goberno socialista quería universalizar a educación pública e gratuíta, pero non tiña os colexios públicos necesarios para iso nin os fondos para construílos.
 
Así que Felipe González tirou de centros privados, aos que pagaría os salarios dos docentes e outros gastos xerais a cambio de que se integrasen no sistema público. Colexios públicos e concertados forman parte da mesma rede hoxe en día, comparten dereitos e deberes polo menos en teoría. Trinta e algún anos despois, a rede concertada fíxose con aproximadamente dous millóns de alumnos e 130.000 profesores repartidos por 3.500 centros.
 
Nos últimos anos, baixo o Goberno do PP e a súa lei educativa, a escola concertada beneficiouse dun empuxón político. A LOMCE privilexia a elección de centros por parte das familias, o que na práctica supón un impulso á educación privada e concertada en detrimento de a pública, xa que antes garantíanse prazas suficientes en centros públicos e agora simplemente “garantirán a existencia de prazas suficientes”.
 
En rexións como Madrid impulsouse a cesión de chan público para colexios privados sostidos con fondos estatais. Segundo UXT, entre os anos 2000 e 2013 cedéronse 82 parcelas para construír este tipo de colexios. Nos barrios de novo desenvolvemento, por exemplo, é habitual que se abran máis centros concertados que públicos.
 
Entre as principais pegas que poñen os críticos á escola concertada está que a Igrexa controla ao redor de seis de cada dez centros deste tipo a través de Escolas Católicas, polo que o Estado estaría a financiar a estas entidades. O resto pertencen a cooperativas ou agrupacións de distinta índole.
 
A este sector tamén se lle acusa de seleccionar ao seu alumnado, algo que no sistema público non se pode facer e en teoría o privado concertado tampouco, de maneira que os estudantes con máis necesidades ou necesidade de atención diversa poderían quedar fóra destes centros.
 
Máis caros ou máis baratos?
Unha das principais queixas dos colexios concertados é que o módulo reciben é insuficiente para sufragar os seus gastos, case a metade do gasto real. A educación concertada, afirman os sindicatos do sector e Escolas Católicas, é máis barata que a pública para o Estado. Pero non porque custe menos, senón porque o Goberno págalles de menos. Segundo datos do Consello Escolar do Estado, estes centros recibiron no curso 2012/13 uns 6.300 millóns de euros, o que supoñería 6 de cada 10 euros dos seus ingresos.
 
Así, o custo para o Goberno de cada alumno na escola concertada sería de 2.670 euros nos colexios concertados fronte aos 5.348 euros dos centros 100% públicos, segundo un estudo do CIS.
 
Con todo, un informe de Esquerda Unida rebatía estas cifras e achacábaas ás circunstancias nas que operan uns colexios e outros. Os profesores na escola concertada cobran menos e teñen máis alumnos. Xeneralizando, os colexios teñen cocientes máis altas pero non alumnos que necesiten atención especial en clase ou desdobres, aspectos que abaratan a educación. EU concluía que, a igualdade de condicións, o gasto sería o mesmo nunha rede ou outra: 4.185 euros por alumno.
 
No eterno debate hai unha evidencia. Acabar con estas escolas, como chegou a propoñer Podemos e esixen EU e outros partidos e agrupacións de esquerdas, expón varios problemas. Que se fai cos alumnos destes centros, que a rede pública non pode asumir. Se se poden pechar algunhas unidades si e outras non, de maneira que mesmo dentro dun mesmo centro coexistan diferentes aulas. Ou que ocorrería cos seus profesores, que terían que equiparar o seu status e condicións cos dos seus compañeiros funcionarios.
 
Daniel Sánchez Caballero | El Diario