En Honduras, a sete meses da morte da lider ecoloxista Berta Cáceres, recoñecida mundialmente pola súa tenacidade na loita a favor dos dereitos da natureza e as comunidades indíxenas, acaba de repetirse outra tentativa de asasinato contra Tomás Membreño, o novo dirixente do Consello de Organizacións Populares indíxenas de Honduras (COPINH).
 
Falamos con Bertha Zúñiga, a filla de Berta Cáceres, para pescudar as causas desta violencia xeneralizada, que se ensaña contra quen denuncia a política do goberno hondureño xunto ao poder empresarial e mediático. A pesar dunha serie de investigacións xudiciais en curso, nada parece presaxiar a esperanza a curto prazo…
 
Só un mes despois do asasinato de Berta Cáceres, o presidente do Banco Mundial Jim Yon Kim xustificaba nestes termos a construción da central hidroeléctrica Auga Zarca pola empresa DESA: “dado que a xente necesita enerxía de fontes renovables, os proxectos hidroeléctricos en países como Honduras levaranse a cabo de todos os xeitos”. (1)
 
Así, a defensa do territorio polo pobo Lenca e a morte de Berta Cáceres foron minimizados por unha institución que pretende traballar por un “mundo libre de pobreza” : “non se pode facer o tipo de traballo que estamos a tratar de facer e non ter algúns destes incidentes”. Non contaba con que 313 organizacións de todo o mundo lle dirixisen unha carta na que rexeitaban as súas palabras e lle lembrábanlle que “segundo a política interna do Banco Mundial, este e outras institucións financeiras deben asegurar o respecto dos dereitos humanos nos proxectos que financian”.
 
O sicariato segue manobrando en total impunidade
 
Todo indica que non se trata duns incidentes illados, senón dunha represión coidadosamente planificada. A finais de xuño, un soldado do exército hondureño sacou á luz unha lista de militantes “a eliminar”. O 10 de xullo foi asasinada Lesbia Yaneth, nai de tres fillos e tamén membro do COPINH. No transcurso dunha década, son xa 114 os militantes ecoloxistas que sufriron o mesmo tráxico destino nese pequeno pais. Antes do asasinato de Cáceres, enumeráronse ata 33 ameazas de morte dirixidas a militantes opostos ao proxecto de Auga Zarca no Rio Gualcarque. Desde entón, son cinco os asasinatos de opositores políticos a ese proxecto.
 
O pasado 9 de outubro, un grupo de descoñecidos abriron fogo en incidentes separados contra dous lideres de COPINH, entre eles o actual dirixente da COPINH, Tomás Membreño. Bertha Zúñiga explícanos como se atopa actualmente o seu compañeiro e transmítenos unha mensaxe de inquietude ante este grave suceso:
 
“Esta tentativa contra Tomás tiña o obxectivo de seguir sementando o terror entre a xente que loita fortemente pola defensa do territorio. Queda claro que mentres prevaleza este clima de impunidade que permitiu o asasinato de moitos dos nosos compañeiros/as, e o nivel de fustrigación por parte de empresas como DESA, tarde ou cedo accións deste tipo van cobrar outras vidas. O compañeiro Tomás atópase sempre firme na loita e tomando algunhas medidas de seguridade para evitar expoñerse, pero hai unha preocupación xeneralizada por parte de quen pertence á COPINH.” (2)
 
Desde hai varios meses, o proxecto de dúas presas no Rio Negro e o Rio Gualcarque suscitaron a mobilización social das comunidades. A COPINH tenta deter eses proxectos baixo ameazas e intimidacións. Zúñiga sinala indicios sobre quen poida estar detrás desas agresións repetidas: “O que está detrás é o interese económico dos grupos de poder que son os que perden investimento ante a loita belixerante de COPINH e as súas comunidades, saben que derrotar a Auga Zarca significaría marcar un precedente vitorioso na loita territorial. O medo é parte da súa estratexia para permitir a instalación en contra da vontade das comunidades.”
 
Sacrificar a uns peóns para salvar á “Raíña”
 
Bertha Zúñiga expresa serias dúbidas acerca do papel que poidan exercer as autoridades do goberno para deter a violencia contra as comunidades indíxenas: “As autoridades seguen repetindo a actuación neglixente e inepta que experimentou a nosa compañeira Berta Cáceres. Seguen sen dar mostras de vontade política na protección dos defensores. Ao día de hoxe, seguen sen facer efectivas as medidas cautelares outorgadas pola CIDH logo do asasinato da coordinadora xeral da nosa organización”.
 
A principios de maio, foron detidos catro sospeitosos do asasinato de Berta Cáceres, entre eles tres empregados da empresa DESA. Mentres que un deles era un capitán do exército retirado, o cuarto resultou ser un oficial activo co grao de maior de Infantería. Naquel momento, os familiares de Cáceres salientaron a importancia dos vínculos entre os detidos e a empresa, considerándoos unha “razón suficiente para suspender o proxecto hidroeléctrico…de maneira inmediata e definitiva”. (3)
 
Hoxe en día, coa perspectiva de varios meses transcorridos, Bertha Zúñiga reflexiona sobre o alcance desas conexións: “os grupos oligárquicos teñen grandes influencias mobilizando ao exército para reprimir poboacións. Hai que dicir que desde o Golpe de estado de 2009 moitos militares convertéronse en accionistas de proxectos extractivos (hidroeléctricos e mineiros, entre outros). Pero as mafias de corrupción tamén permiten o accionar de grupos criminais que traballan en coordinación con empresas, como é o caso de DESA-Auga Zarca”.
 
O pasado 14 de outubro, o ex viceministro da Secretaría de Recursos Naturais e Ambiente, Dario Cardona Valle foi detido por irregularidades na licenza ambiental concedida en 2013 ao proxecto hidroeléctrico de Auga Zarca. Pero Zúñiga cuestiona a transcendencia das investigacións en curso : “As detencións que ata agora se deron son unha cortina de fume para crear un sentimento de xustiza, pero seguen sen tomar medidas substanciais contra a empresa DESA directamente vinculada no asasinato de Berta Cáceres. Se nun caso tan emblemático a nivel nacional pasa isto, Que podemos esperar dos demais casos que hai anos está a presentar COPINH contra outros dos seus membros? Máis ben o contrario, posto que son os axentes do estado quen participa fustrigando, reprimindo e mesmo asasinándonos.”
 
Que o seu testemuño e alerta sirvan para crear un amplo movemento de solidariedade internacional cara ás comunidades indíxenas e o pobo hondureño en Resistencia.
 
________________
Notas:
 
1. The Principle of Mercy: World Bank President Jim Yong Kim speech at the Union Theological Seminary, New York City, 6th april 2016.
2. Entrevista co autor, 15 outubro 2016.
3. “Os achados do Ministerio Público sobre o asasinato de Berta Cáceres son insuficientes”, Centro pola Xustiza e o dereito internacional, 11 maio 2016.

Investig'Action

 
Lahaine